“น้ำสูงประมาณสี่ถึงห้าวัน และน้ำก็มีสีขุ่นเข้ม และก็มีขยะ ผักตบชวา ซึ่งที่ผ่านมาเราจะเห็นเฉพาะหน้าน้ำหลากหรือหน้าฝนเท่านั้น” ฐาปนีย์ เมืองโครต เกษตรกรริมโขง บ้านหอคำ อ.เมือง มุกดาหาร กล่าว
ในจังหวัดมุกดาหาร มีชาวบ้านที่ได้รับผลกระทบจากการขึ้นฉับพลัน ของระดับแม่น้ำโขงในเดือนธันวาคมที่ผ่านมา รวม 3 อำเภอ..ผลกระทบโดยตรงที่สำคัญ คือการขาดรายได้ของชาวประมง
“ประมาณวันที่ 17-25 ธ.ค. 56 น้ำโขงขึ้นฉับพลันไม่รู้สาเหตุ สังเกตจากชาวบ้านแถวนั้น ซึ่งมีทั้งไหลมองอุปกรณ์หาปลา ดักรอบที่เอาไว้ดักกุ้งฝอยแม่น้ำโขง ชาวบ้านไม่ทันตั้งตัว เก็บรอบดักกุ้งแทบไม่ทัน
น้ำโขงขึ้นสี่ถึงห้าเมตรได้ ขึ้นมาประมาณสี่ถึงห้าวัน ความเสียหายจากการสัมภาษณ์ชาวบ้านที่จับกุ้ง ทำให้ขาดรายได้จากน้ำขึ้น ซึ่งเขาจะขายกุ้งแม่น้ำโขงกิโลละ 180-200บาท ในช่วงนั้นทั้งอาทิตย์ชาวบ้านที่จับกุ้งต้องขาดรายได้ อีกกลุ่มหนึ่งพวกไหลมองหรือพวกประมง ก็ไม่สามารถจับปลาได้ทำให้ไม่มีรายได้เป็นอาทิตย์
ไม่สามารถจับปลาได้ทำให้ไม่มีรายได้ด้วยเช่นกัน เคยมีรายได้ประมาณวันละ 1000-1500 บาท ในช่วงนั้นชาวประมงก็ได้รับผลกระทบหมดขาดรายได้ทั้งหมด แต่เขายังมีค่าใช้จ่ายตลอดเช่น ค่าเล่าเรียนลูกหลาน
หมู่ 1 และหมู่ 8 บ้านปู่ขาม เราลงไปสัมภาษณ์และพูดคุยเพียงสองหมู่บ้านนี้ อุปกรณ์ในการจับปลาของชาวประมงทั้งสองหมู่บ้านนี้ไม่ได้รับความเสียหายใด เพราะสามารถเก็บได้ทัน แต่จะเสียโอกาสในการหารายได้หนึ่งอาทิตย์ บางคนก็เห็นเหตุการณ์นี้ครั้งแรกของชีวิต หลังจากการทำนาเสร็จสิ้น ก็จะมาจับปลาหารายได้ในช่วงหน้าแล้งของเขาประมาณ 30,000-50,000 บาทต่อปีต่อครอบครัว
บางรายเลี้ยงปลากระชังก็ได้รับผลกระทบด้วยจากหมู่บ้านที่เราไม่ได้ไปเก็บข้อมูล มีปลาตายเพราะขาดออกซิเจน เพราะน้ำเปลี่ยน และขาดทุนเยอะ” ฐาปนีย์ กล่าว
ชาวมุกดาหารเริ่มสัมผัสถึงความผิดปกติของระดับแม่น้ำโขงในช่วงฤดูแล้ง
“เหตุการณ์ครั้งนั้นทำให้เกิดความเสีย โดยเฉพาะการท่องเที่ยวที่แก่งกระเบา มีชาวบ้านบางรายไปทำเพิงเพื่อจะขายของ แต่พอน้ำมาก็ทำให้พัดพาเพิงกะต๋อมชาวบ้านพังเสียหายไปหมด ซึ่งปกติแล้วหลังปีใหม่น้ำก็เริ่มเข้าหน้าแล้งน้ำโขงปกติตามธรรมชาติน้ำเริ่มจะใสแล้ว แต่นี้น้ำยังไม่ใสเช่นเดิม ซึ่งดูแล้วยังผิดปกติอยู่
ช่วงฤดูแล้ง เริ่มตั้งแต่เต้นกุมภาพันธ์ จะเห็นชัดเจนว่ามีการลดลงของน้ำวันละ 40 ซม. ลงไปเรื่อยๆ
ไม่เห็นความแตกต่าง ยังคิดว่าเป็นโดยธรรมชาติ แต่ถ้าหากขึ้นซิจะคิดว่ามันผิดปกติ แต่ถ้าหากความแล้งและน้ำลดลงไปเรื่อยๆ อาจจะผิดปกติ ถ้าระดับการลดของน้ำเพิ่มขึ้นจาก 40 ซม มาเป็น 50 ซม. ก็คิดว่าผิดปกติแล้ว ซึ่งชาวบ้านก็เฝ้าดูอยู่
น้ำจะเริ่มลดลงเรื่อยจนทำให้เกิดชายหาดแม่น้ำโขง และก็กลายเป็นแหล่งท่องเที่ยว ก็จะมีคนมาเที่ยวเล่นน้ำของผู้คน แต่ปัจจุบันนี้ยังไม่เห็นหาดทรายเช่นเดิม ซึ่งความจริงแล้วในบ้านปู จะมีแก่งกระเบาจะเป็นหาดทราย เป็นแหล่งท่องเที่ยวของทุกปี และสร้างรายได้ให้กับชาวบ้านในบริเวณนั้นได้พอสมควร ซึ่งเราจะเห็นหินที่โผล่จากน้ำแล้ว แต่ปัจจุบันเรายังไม่เห็น ซึ่งสามารถเดินบนหินได้ อาจเกิดจากผลที่น้ำขึ้นสูงในครั้งนั้น
แก่งกระเบาจะเป็นหาดทราย เป็นแหล่งท่องเที่ยวของทุกปี และสร้างรายได้ให้กับชาวบ้านในบริเวณนั้นได้พอสมควร ซึ่งเราจะเห็นหินที่โผล่จากน้ำแล้ว แต่ปัจจุบันเรายังไม่เห็น ซึ่งสามารถเดินบนหินได้ อาจเกิดจากผลที่น้ำขึ้นสูงในครั้งนั้น
ชาวบ้านในหมู่บ้านที่เราอยู่อาจรู้เรื่องการสร้างเขื่อนจากเมืองจีนประมาณ 50% ได้ ซึ่งจะได้รับรู้มาจากการดูข่าว และมีการเล่าสู่กันฟังบอกต่อกันไป และเริ่มกระจายข่าวเพิ่มขึ้นก็รับรู้กันเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ รู้ว่ามีเขื่อนบนแม่น้ำโขงในประเทศจีน ซึ่งชาวบ้านยังรู้สึกว่ายังไม่ได้รับผลกระทบเท่าที่ควร ชาวบ้านเริ่มรู้สึกช่วงน้ำขึ้นเพราะมันผิดธรรมชาติ เขาไม่เคยเห็นปรากฎการณ์แบบนี้ เพราะถ้าช่วงออกพรรษาน้ำจะเริ่มลด ไม่ใช้ขึ้น ไม่ว่าจะช้าหรือเร็วจะต้องลด แต่นี้มันกลับขึ้น ชาวบ้านเริ่มรู้แล้วว่าผิดธรรมชาติ” ฐาปนีย์ กล่าว
ในฐานะคนในพื้นที่มุกดาหาร ฐาปนีย์ เชื่อว่า หากเธอสามารถช่วยเก็บข้อมูลผลกระทบใด้มากพอ นั่นอาจช่วยทำให้มีการทบทวนโครงการเขื่อนบนลำน้ำสายนี้
“ตั้งแต่เกิดมาเราเคยพึ่งพาแม่น้ำสายนี้มาตลอด ก็ไม่อยากให้มีสิ่งใดที่เกิดจากมนุษย์มากีดกั้นการไหลของน้ำโขง อยากให้แม่น้ำนี้ไหลอย่างอิสระ อย่างที่เคยเป็น ซึ่งดีกว่ามีอะไรมากีดกั้นไม่ให้มันไหลแบบอิสระ
จะให้ไปเรียกร้องหรือสู้กับนายทุนคิดว่าเราเสียงไม่ดังเหมือนผู้ที่มีอำนาจ เราเป็นแค่เพียงชาวบ้านที่อาศัยลำน้ำนี้และเป็นกลุ่มผู้ที่ได้รับเดือดร้อน ผลกระทบตรงนี้ ตอนนี้ที่เราสามารถทำได้คือการเก็บข้อมูล ซึ่งอาจเรียกได้ว่าเป็นการทำวิจัยไทบ้าน ซึ่งพยายามเก็บข้อมูลให้มากที่จากการกระทบของการสร้างเขื่อน ซึ่งพยายามเก็บข้อมูลเพื่อมาเปรียบเทียบก่อนและหลังเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นว่ากระทบหรือไม่อย่างไร ให้มากที่สุดเท่าที่ทำได้” ฐาปนีย์ กล่าว
peopleVOICE รายงาน
เรื่องเกี่ยวข้อง:
ระดับน้ำโขงผันผวนหนัก กระทบรุนแรงคน 7 จังหวัดอีสาน หลังสร้าง 6 เขื่อนจีน
